زمان تقریبی مطالعه: 8 دقیقه
 

ثابت بن موسی




ثابت بن موسی بن عبدالرحمان، ملقب به ضَریر (نابینا) و عابد، از راویان حدیث در کوفه بود.


۱ - کنیه


کنیه مشهور وی «ابویزید» است
[۱] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۷، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
اما ابن حِبّان،
[۳] ابن حبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
«ابواسماعیل» را کنیه مشهور او ذکر کرده است.

۲ - حیات


تاریخ تولدش در منابع ذکر نشده است و در باره زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست؛ همین قدر می‌دانیم که در کوفه می‌زیسته است.
[۴] ابن حبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.

و در ۲۲۹، به روزگار حکومت هارون عباسی وفات یافته است.
[۵] ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۶، ص۲۸۸.
[۶] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۷] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.


۳ - اساتید


او عمدتاً از شریک بن عبداللّه نخعی و سُفیان ثوری روایت کرده است.
[۸] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۹] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
[۱۰] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.


۴ - وثاقت


عموم تراجم نویسان اهل سنّت، او را در نقل حدیث ضعیف دانسته و با عبارات گوناگون، به جَرح و قَدح او پرداخته اند.
[۱۱] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشا]] ر عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۲] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
[۱۳] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
[۱۴] ابن جوزی، کتاب الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۱۵۹ـ ۱۶۰، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.


۵ - منقولات


شمار منقولات اندک او را پنج
[۱۵] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
یا هفت روایت
[۱۶] ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۵ـ۳۰۶، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
[۱۷] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
دانسته‌اند.
ظاهراً غفلت و بی دقتی ثابت در نقل حدیث، سبب شده که وی در یک روایت، گفتاری از راوی حدیث را متن حدیث بپندارد و آن را به عنوان حدیثی نبوی نقل کند.
[۱۹] ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۵ـ۳۰۶، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
[۲۰] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۱] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
[۲۲] محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.


۶ - شاگردان


برخی از کسانی که از او روایت کرده‌اند عبارت‌اند از: ابراهیم بن ابی بکر بن ابی شَیْبه، اسماعیل بن محمد طُلَیْحی، ابوبرزه فضل بن محمد حاسب، ابوعَمرو احمد بن حازم بن ابی عَرْزَه، جعفر بن مهران سَبّاک، محمد بن عبداللّه بن سلیمان حَضْرَمی و هَنّاد بن سَرّی.
[۲۳] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

ابوزُرَعه و ابوحاتم اگرچه از او حدیث شنیده بودند، از نقل روایاتش خودداری می‌کردند.
[۲۴] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۵] ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.


۷ - ثابت از دیدگاه علما


ابن ندیم
[۲۶] ابن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۲۷۵.
شخصی به نام «ثابت الضریر» را در شمار فقیهان شیعه دانسته و کتابی در فقه به او نسبت داده است
[۲۷] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۹۱، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
[۲۸] امین، ج۴، ص۱۳.
که به نظر مامَقانی
[۲۹] عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۳، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
همین ویژگیِ فقاهت، مدح و توثیقی در خور برای اوست.
مامقانی،
[۳۰] عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۳، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
به نقل از میرزااحمد اخباری نیشابوری، احتمال داده که او همان «ثابت بن موسی» باشد؛ بنابراین، تضعیف مقام حدیثی او از سوی ابن حجر عسقلانی اهمیتی ندارد.

۸ - فهرست منابع


(۱) ابن جوزی، کتاب الضعفاء و المتروکین، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
(۲) ابن حبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
(۳) ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۴) ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن).
(۵) ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
(۶) ابن ندیم، الفهرست.
(۷) امین.
(۸) محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
(۹) محمد بن حسن طوسی، الفهرست، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
(۱۰) عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
(۱۱) یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

۹ - پانویس

 
۱. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۷، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۳. ↑ ابن حبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
۴. ↑ ابن حبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۰۷، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
۵. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۶، ص۲۸۸.
۶. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۸. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۹. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۱۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۱۱. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشا]] ر عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۲. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۱۳. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۱۴. ↑ ابن جوزی، کتاب الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۱۵۹ـ ۱۶۰، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶.
۱۵. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۱۶. ↑ ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۵ـ۳۰۶، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۱۷. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۸. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۱۹. ↑ ابن عدیّ، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۳۰۵ـ۳۰۶، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
۲۰. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۹، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۸، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۲۲. ↑ محمد بن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۳۶۷، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت.
۲۳. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۴. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۳۷۸، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۲۵. ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۱، ص۵۵۷، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۲۶. ↑ ابن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۲۷۵.
۲۷. ↑ محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۹۱، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
۲۸. ↑ امین، ج۴، ص۱۳.
۲۹. ↑ عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۳، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.
۳۰. ↑ عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۱، بخش ۲، ص۱۹۳، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹ـ۱۳۵۲.


۱۰ - منبع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، بررفته از مقاله «ثابت بن موسی»، شماره۴۲۱۳.    


رده‌های این صفحه : تراجم | حدیث شناسی | محدثین اهل سنت




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.